Bazar, Oktyabr 19, 2025
Latest:

Yenimedia.net – Sosial-Analitik Portal

Dünyanın sğlam informasiyayla dəyişək…

SON DƏQİQƏ TƏHSİL 

Xarici dildə təhsil insanı milli mənlikdən uzaq salırmı? – YYSİB sədri, ictimai xadim Aydın Xan Əbilovdan təhlil və açıqlamalar

admins 0 Comments

Uşaqların xarici dildə təhsil alması onların milli mənlik şüurunun inkişafına və vətənpərvərlik hisslərinin tərbiyəsinə mənfi təsir göstərirmi? Uşaqların xarici dildə təhsil alması ilə milli mədəniyyətin qorunması arasında balans saxlaya bilmək üçün hansı üsullardan yararlanmaq olar? Yəni xarici dildə təhsil alan uşaqların milli mədəniyyətə yadırğamaması üçün nə etmək gərəkdir – istər təhsil ocağında, istəsə də ailədə?

Mövzu ilə bağlı Medianews.az-a danışan Yeni Yazarlar və Sənətçilər İctimai Birliyinin sədri, www.kitabxana.net – Mir Cəlal Paşayev adına Milli Virtual-Elektron Kitabxana portalının təsisçisi, Prezident təqaüdçüsü, yazıçı-kulturoloq Aydın Xan Əbilov bildirib ki, uzun müddətdir bu məsələ ilə əlaqədar həm Azərbaycan cəmiyyətində, həm digər xalqların, millətlərin arasında çox böyük mübahisələr gedir: “Orta əsrlərdə əsasən ərəb, fars dillərində yazmış filosoflarımız, ədiblərimiz, Xaqani, Nizami, Füzuli, Nəsimi, Xətai, sonralar ədəbiyyatımızın formalaşmasında mühüm rol oynamış rusdilli müəlliflər – Aleksandr Puşkin, Fyodor Dostoyevski, Lev Tolstoy, İvan Turgenev olmasaydı, bizim milli mədəniyyətimiz, söz sənətimiz lazımi qədər inkişaf edərdimi? Yaxud o xalqların mədəniyyətləri, ədəbiyyatları, elmi düşüncəsi inkişaf edərdimi? Bu bir qədər mübahisəli məsələdir. Dünya ədəbiyyatında, mədəniyyətində və elm tarixində iki, hətta üç dilli mütəfəkkirlərin sayı həddindən artıq çoxdur. Yəni etnik cəhətdən bir xalqın nümayəndəsidir, amma tamam başqa xalqın dilində yazıb yaradır. Məsələn, İohann Volfqanq Höte, Frans Kafka yəhudidir, amma alman dilində yazıblar. Bunun kimi çox misal gətirə bilərik”.

Aydın Xan Əbilov hesab edir ki, biz tarixi faktı nəzərə almalıyıq: “Orta əsrlərdə elm dili ərəb dili, poeziya dili fars dili idi. Daha əvvəlki dövrdə isə elm dili yunan dili olub. Ona görə başqa, xüsusilə kiçik xalqların nümayəndələri də iri əsərlərini dünyanın aparıcı dillərində yazıblar. Ancaq zaman çox sürətlə dəyişib və xeyli xalqın öz dilində elmi, təhsili, söz sənəti yaranıb”.

Xarici dildə təhsil insanı milli mənlikdən uzaq salırmı? – <span style=color:red>TƏHLİL ” class=”wp-image-804521″/></figure> <p>Yazıçı-kulturoloqun fikrincə, etnik toplumlar çox sürətlə öz humanitar, elmi, intelektual, kreativ, kulturoloji düşüncəsini inkişaf etdirməkdədir: “Bu proses orta əsrlərdən, daha dəqiqi, XV-XVI yüzilliklərdən start götürüb. O zaman Avropada latın dili parçalandı, onun əsasında fransız, yunan, indiki italyan və digər dillər formalaşdı. Şərqdə də pro-türk dili parçalandı. Yeni dillər yarandı. Hazırda milli dillərin inkişafına böyük ehtiyac var. Xarici dillərdə, xüsusən BMT-nin aparıcı altı dilində – rus, ingilis, ispan, ərəb, fransız, Çin dillərində təhsil texnologiyaları dünyanın başqa xalqlarına, dövlətlərinə təsir etməyə başlayıb. Xüsusən ingilis dilinin təsiri həddindən artıq çoxdur. Coğrafi baxımdan aralıq məkanda yerləşən Azərbaycana həm də rus dilinin, Türkiyə türkcəsinin, yaxın mental dəyərlərə sahib olduğumuz ərəb və fars dillərinin təsiri böyükdür”.</p> <p>İndi dünyada ingilis dilinin demək olar bütün dilləri sıxışdıraraq təhsildə bir nömrəli dilə çevrildiyini söyləyən Aydın Xan qeyd edir ki, Azərbaycan cəmiyyətində də bunu görmək mümkündür. Amma yazıçı-kulturoloq vurğulayır ki, uşaqlarına istər rusca, istər türkcə, istərsə də ingiliscə təhsil verməyə çalışan valideynlər bunun tam uğurlu bir variant olduğunu düşünməməlidirlər: “Azərbaycandilli elə gənclərimiz var ki, hazırda dünyanın aparıcı elm-texnologiya mərkəzlərində çalışırlar, yeniliklər edirlər. İngilis dilində dünyanın aparıcı universitetlərinin diplomlarını əldə etmiş bəzi gənclərimiz isə ya bazarda işləyir, ya da Azərbaycana qayıdıb hansısa dövlət müəssisəsində köhnə metodla çalışır”.</p> <p>O biri yandan dünyanın aparıcı dillərində təhsil almağın insana daha geniş meydan, qapı açdığını da söyləyən Aydın Xan Əbilov vurğulayır ki, “Millilik, yoxsa dünyəvilik?”, “Xarici, yoxsa yerli dildə təhsil almaq?” kimi mübahisələri qızışdıran əsas səbəb də budur: “Belə mübahisələr bütün cəmiyyətlərdə var. Bu müzakirələr bir suala da cavab istəyir. Dünyanın aparıcı yazıçıları böyük dillərdə yazmasaydılar gəlib bizə çata bilərdilərmi? Nizami fars dilində yazmasaydı dünyaya çıxa bilərdimi? Nizamiyə qədər və ya ondan sonra Azərbaycan türkcəsində yazanlar olub. Onların hansı biri bu dil sayəsində dünyaya çıxa bilib? Bu sayaq mübahisələr məsələnin aktuallığını göstərir. Amma mən yazıçı-kulturoloq, ictimai xadim, mədəniyyət xadimi kimi bildirirəm ki, bizim uşaqlarımız ən azı uşaq bağçasında və orta məktəbin ilk dörd sinfində mütləq ana dilində təhsil almalıdır. Bundan sonra, artıq ana dili bilgiləri formalaşdıqdan sonra onlar xarici dillərə keçə bilərlər. İstər rus, istər ingilis, itərsə də qardaş Anadolu türkcəsi olsun. Onsuz da indiki dövrdə uşaqların beyni televiziya və mobil telefonlar sayəsində xarici dillərə tez alışır”.</p> <p>Aydın Xan Əbilov deyir ki, əgər uşaqlıqdan təhsilə xarici dildə başlayanları, məsələn, Cənubi Azərbaycanda farsca, Rusiyada rusca təhsil alan azərbaycanlıları öz dilində təhsil almış azərbaycanlılarla, o cümlədən Gürcüstanda gücü dilində deyil, Azərbaycan dilində təhsil alanlarla müqayisə etsək, onların arasında xeyli fərq üzə çıxara bilərik. Bu baxımdan yazıçı-kulturoloq ən azı məktəbəqədər təlim-tərbiyənin, həmçinin ibtidai təhsilin milli dildə olmasını milli mənlik şüurunun formalaşmasında, vətənə bağlılığın dərinləşməsində mühüm faktor kimi qiymətləndirir.</p> <p>“Əlbəttə, bir neçə dil bilmək çox yaxşıdır, bu, bir neçə təfəkkürə sahib olmaq, dünyaya çıxmaq deməkdir. Amma ana dilin korşalmamlıdır” deyən Aydın Xan Əbilov əlavə edib: “Çünki sənin genetik kodların ana dilindədir. Həmin genetik kodları ana dilində aça bilərsən. Bunun üçün təhsil sahəmiz elə inkişaf etməlidir ki, uşaqlarımız heç olmasa yetkinlik yaşına çatanadək xarici dillərə qaçmasınlar. Məhz öz dilimizdə danışıb düşünməyə, yeniliklər etməyə çalışsınlar”.</p> <p><strong>Nailə Qasımova,<br><a href=Medianews.az

Qeyd: Məqalə Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyinin maliyyə dəstəyi ilə və müsabiqə şərtlərinə uyğun olaraq “Gənc nəslin milli mənlik şüurunun inkişaf etdirilməsi və vətənpərvərlik hisslərinin tərbiyəsi” mövzusunda hazırlanıb.

https://medianews.az/2025/03/24/xarici-dilde-tehsil-insani-milli-menlikden-uzaq-salirmi-tehlil

You May Also Like

Böyük Qələbənin kulturoloji-ədəbi neo-təbliği layihəsi reallaşdırılır

admins 0

Film və seriallarda verilən qonorarlar aktyor və aktrisalarımızı niyə qane etmir? – YYSİB sədr, ictimai və mədəniyyət xadimi Aydın Xan Əbilovdan açıqlama

admins 0

İnternet və mobil rabitə ilə bizi hər tərəfdə izləyirlər: niyə əhəmiyyət vermirik?

admins 0

Bir cavab yazın

Sizin e-poçt ünvanınız dərc edilməyəcəkdir. Gərəkli sahələr * ilə işarələnmişdir