Cadu, piti, dua və fanatikcəsinə cahillik… Yazıçı-kulturoloq, analitik ekspert Aydın Xan Əbilov: “XXI əsrdir və Azərbaycanda hələ də cadu-pitiyə inananlar var.
Bu gün künc-bucaqda və demək olar ki, hər məhəllədə müxtəlif adlar altında öz “peşəsini” həyata keçirən saysız-hesabsız falçılar var. “İnsan maraq və duyğularını falçılıq qədər istismar edən başqa bir yol yoxdur” desək, mübaliğə etməmiş olarıq. Peyğəmbərimiz bu məsələni bir cümlə ilə ifadə etmişdir: “Kahinlər heç bir şeydir”. Yəni, gələcəyi oxuya biləcəyini iddia edənlərin sözləri boşdur, bu sözlərin heç bir dəyəri və mənası yoxdur.
SİA mövzu ilə bağlı araşdırma aparıb.
İnanc baxımından falçılıq və fala inanmaq o qədər batil və təhlükəlidir ki, hətta insanı imandan döndərə bilər. Peyğəmbərimiz bu mövzuda bir çox hədislərində fal və buna bənzər hallar nəticəsində iman gətirənlərin Məhəmmədə nazil olanı inkar etmiş sayılacaqlarını, cənnətə girməyəcəklərini, namazlarının 40 gün qəbul olunmayacağını demişdir. Bu hədislər müəyyən təhlükədən xəbər versə də, dinində, dəstəmazında, namazında olan insanların falçılara hörmət edib, onların qapısını döymələri çox acınacaqlı haldır.
Falçılar qeyb və gələcəyə, insan xarakteri və gözləntiləri haqqında mühakimə yürütməyə çalışırlar. Halbuki gələcəyin sahibi Allahdır. Gələcəyi ancaq Allah bilir. Quran bu haqda buyurur: “Qeybin açarları Allah yanındadır. Bunu başqa heç kim bilə bilməz”.
Bütün falçıların cinlərlə birbaşa əlaqəsi olub-olmaması ayrı bir məsələdir, lakin falçılıq dinə və əqidəyə zidd bir əməl olduğundan və Peyğəmbərimiz bunu qəti şəkildə rədd etdiyindən, hadisənin şeytani yönü olduğuna şübhə yoxdur. Şeytan da cin olduğu üçün gələcəyi oxuduqlarını iddia edən, qeybdən xəbər verməyə çalışan falçılar şeytanın əlində oyuncaq halına gəliblər.
İslam dini xurafat olan falçılığı qadağan etsə də, tarix boyu istər Şərqdə, istərsə də Qərbdə, bütün dünyada insanlar bu pis vərdişdən qurtula bilməyiblər.
İslamdan əvvəlki Cahiliyyə dövründə falın bəzi növləri var idi. Qumun üzərinə bir neçə xətt çəkməklə edilən falçılıq növü var idi ki, buna hattü’rreml deyilirdi. Bundan əlavə, söz və adla fal, zərlə fal, astroloji fal, qoyunun sümüklərinə, qurbanın ciyərlərinə baxaraq fal, su fal, çay fal, kofe fal, lobya fal, qurğuşun tökmə, duz fal, mum fal, əlyazma fala baxma növləri tətbiq edilmişdir.
Alimlər də bildirirlər ki, falçılıq iğtişaş mənbəyidir. Onlar deyirlər ki, fal xüsusilə ailə ixtilafları, yaxın qohumlar arasında düşmənçilik toxumunun səpilməsinə səbəb olur.
Əsas qaynağı batil dinlər və inanclar olan falçılığın din, iman, Quran və İslamla heç bir əlaqəsi yoxdur.
Mömin ağlını, qəlbini, imanını bu cür xurafatlarla təhlükəyə atmamalı, hər şeyin Allahın əlində olduğuna inanmalı, Rəbbinə təvəkkül etməli, dua ilə yalvarmalı, imanını möhkəm saxlamalıdır.
Bir türk araşdırmasından falçı ilə olan müsahibəni sizə təqdim edirik:
Burçak Yıldız İstanbul Universitetinin İctimaiyyətlə Əlaqələr və Təbliğat fakültəsini bitirib. Qəhvə və tarot falına baxdığını, bunun üçün hisslərindən kömək aldığını bildirir.
– Neçə ildir fala baxırsan?
– “Mənə elə gəlir ki, falçılıq anadangəlmə bir xüsusiyyətdir. Halbuki mən falçılığı universitetin birinci kursunda etdim. Bir dostum deyirdi ki, “Mən çox yaxşı kofe falına baxa bilirəm”. Onu çaşdırmaq üçün fincanda onun demədiyi şeyləri gördüyümü bildirdim. Sonra dedilər ki, mənim dediklərim çıxdı və dostlarım arasında yayıldı. Dostlara baxarkən cüzi miqdarda gəlir əldə edə biləcəyimi kəşf etdim və işi davam etdirdim. Əvvəlcə qəhvə falı, sonra tarot, indi sarkaç və ulduz xəritələri… Hətta əl falı və üz falçılığı… Çünki falçılıq ehtiras işi kimidir, bir dəfə başladıqdan sonra müxtəlif üsulları araşdırmaq və öyrənmək istəyirsən.
İlk başladığım zaman diqqətimi cəmləməkdə çətinlik çəkirdim. Susmaq, az adam kimi xahişlərim var idi. Çünki falın 50%-i hisslər, 50%-i isə formaların təfsiridir. Əvvəlcə hər iki sahədə kifayət qədər zəif idim. Zaman keçdikcə və müxtəlif insanlara baxdıqca, vəziyyətin necə olmasından asılı olmayaraq fal baxmağa başladım.
Bununla belə, kəşf etdim ki, ən çox sevdiyim yer, xüsusən də pandemiya dövründə mənim öz evimdir. İstədiyim buxur yandırıb müxtəlif yağlardan, təbii daşlardan dəstək ala bilirəm. Mən o mənəvi mühiti yaradanda hiss edirəm ki, öz qavrayışlarım daha açıq olur.
– Bəs fal nədir? Falın fərddə təsiri necədir?
“Falın yalnız gələcək haqqında danışan hissəsi ilə tam razı deyiləm. Əgər belə olsaydı, peyğəmbərlik olardı. Falçılıq, əslində, qarşıdakı insanı oxumaq sənətidir. Fal oxuyarkən o fincanı və ya tarot kartlarını oxumursunuz. Siz digər insanın enerji sahəsini oxuyursunuz. Bu alətlər, sadəcə, bir qapıya çevrilir. Enerji sahələrimiz o qədər güclüdür ki, yaşadığımız bütün hadisələrin izlərini daşıyır və həmin izlərdən nəticə çıxararaq proqnozlar vermək olduqca asandır.
Yaxşı və ya pis olsa da, falçılıq, əslində, bir məmnunluq vasitəsidir. Falçıların əksəriyyəti insanlara ehtiyac duyduqlarını və eşitmək istədiklərini söyləyirlər. O an eşitməsi lazım olan çox şeyləri başqa adamdan eşitmək, bəlkə də ucadan deməyə cəsarəti çatmamaq, öz həyatına bir proyeksiya kimi kənardan baxa bilmək gözəl hissdir. Hətta fala inanmayan bir çox insan heç olmasa bir dəfə fal baxdırıb. Biz təbii olaraq bu cür hadisələrlə maraqlanırıq.
Qeyd etdiyim falçı sözü istedadı olan və bu işi sadəcə qazanc vasitəsi kimi görməkdənsə, həqiqətən sevən insanlardır. Bu insanlar artıq özlərini tanıdırlar. Məsələn, onlar sizə heç vaxt gələcəklə bağlı birbaşa göstəriş vermirlər. Çünki gələcək heç vaxt müəyyən və aydın deyil.
– Elmi araşdırmalara görə, falçı prosesin “avtoritar” tərəfindədir. Siz bununla razısınızmı?
– Əslində, falçıya baxdıranlar avtoritar tərəfdir. Çünki o, subyekt, mövzu isə onun həyatıdır. Düşünürəm ki, falçılar bu prosesdə ancaq yol göstərirlər. Qarşı tərəfdən gələn məsləhətlərə uyğun olaraq ünsiyyət prosesi formalaşır. Mənbə kənardan falçı kimi görünsə də, əslində, prosesi fal verən şəxs idarə edir.
– Falçılarla bağlı ümumi müşahidələriniz varmı? Bu onlara nə üçün lazımdır? Ən çox müraciətlər hansı istiqamətdə formalaşır? Yaş həddi neçədir?
– Fala baxdıranlar əslində üç yerə bölünür: inanmayanlar, hazırda ehtiyacı olanlar və fal sevənlər. Tanıdığım bir çox insanlar falçıya heç vaxt inanmadıqlarını deyirlər. Ancaq yenə də faldan həzz alırlar. Çünki falçının nə deyəcəyi onları çox həyəcanlandırır.
Əgər insan faldan ümid gözləyirsə, həmin an həyatında çətinlik yaranır və əslində o problemə cavab axtarır. Məsələn, iş axtarır və ya aşiq olur, hətta aşiq olduğu adamdan yeni ayrılıb… İndiki vəziyyəti ilə bağlı suallar verir, arzulayır və cavab gözləyir. Bu insanlara fal açmaq daha xoşdur. Çünki problem aydındır.
Düzgün bənzətmə deyil, amma falçılıq bir az psixoloji terapiyaya bənzəyir. Psixoloqlara gedib rahatlıqla deyə bilməyən insanlar falçılara açıq olurlar. Məsələn, baxdığım bürclər sayəsində tanıdığım insanların bir çox yeni cəhətlərini kəşf edirəm.
Fal baxdıranların cinsi, yaşı, təhsil səviyyəsi kimi spesifik ümumi xüsusiyyətləri yoxdur. Məsələn, mənim müxtəlif yaş qruplarından, müxtəlif gəlir səviyyələrindən olan müşrərilərim var. Ancaq belə bir qruplaşdırma aparsaq, qadınlar daha çox ulduz cədvəllərinə və qəhvə falıma inanırlar. Kişilər isə daha çox qəhvə falına və tarot kartlarına inanırlar.
Ümumiyyətlə, falçı yanına gələnlər gələcəkdən xəbərdar olmaq əvəzinə, beynində olan suala cavab axtarırlar. Nəyəsə “hə” və ya “yox” cavabı axtarırlar. Yaxud istəklərinin gerçəkləşib-keçməyəcəyini bilmək istəyirlər.
Hacı Təyyar Hüsenyli: “Cadu, tilsim, sehr dediyimiz mövzular çox uzun əsrlər öncə, hətta fironların, Musa peyğəmbərin dövründə aktual idi. Hər bir ilahi elçinin dövründə ciddi aktual və həlledici mövzular olur. Allah da o duruma görə ilahi elçi göndərir. Musa peyğəmbərin dönəmində bu qəbildən olan işlər çox güclü idi. Hətta firon da bunlara görə hərəkət edirdi və həddindən artıq zalım hökmdar idi. O cadugər və sehrbazların nə bacarıqları var idisə şeytandan, cinlərdən, gözə görünməz varlıqlardan qaynaqlanırdı. Təbii ki, hiləli, məkrli tərəfləri şeytan tərəfdən gəlirdi. Amma yaradana sığınıb müdafiə olunmaq üçün Qurana, zikrə, ilahi göstərişlərə pənah aparanda insanlar bu məkrli güclərdən xilas ola bilər. Bizim dərin ədəbiyyatda da pis güclərdən necə xilas olmaq barədə böyük məlumatlar toplusu var.
Bildiyimiz kimi, insanı ziyana aparan gözə görünməz varlıqlar da var, hətta adi gözlə görünən insanlar da həmin varlıqların təsiri altında insanları yanlış istiqamətə, məhvə, ziyana, zərərə, pisliklərə, günahlara sürükləyə bilir. Bu mövzuda çox danışmaq olar, lakin kökləri həzirəti Musanın dönəminə gedib çıxır.
Quranda da var ki, şeytan mövcud olduğu vaxtdan – hətta insan yaranmamışdan əvvəl Yaradan mələklərə müraciət edir və o mələklərin ən üstünü şeytan-iblis olub. O da ilahi dərgahdan qovulandan sonra Adəm övladlarının düşməninə çevrildi və söz verdi ki, bu düşmənliyə Qiyamətə qədər davam edəcək.
Bu mövzuda hətta yəhudilərin də özlərinə məxsus dərin, təhlükəli tərəfləri olan caduları var. Xaçpərəstlərin də öz metodları var. Müsəlmanlıqda olanlar isə daha çox müdafiə xarakterlidir və yaradana sığınmaqdır. Müsəlmanlıqda ilahi elçi insanları ancaq elmə, zikrə, şükürə, şəffaf ibadətə, dostluğa, qardaşlıq dininə, insansevərliliyə dəvət edir və buna görə də müsəlmanlardan hansı dinə mənsubiyyətindən asılı olmayaraq, heç kim zərər görə bilməz.
Bəzi insanlar cadunu yalançılıq, dələduzluq hesab etsə də, bu, çox ciddi mövzudur və məsələnin dərin mahiyyətini bilmirlər və ya məsələnin mahiyyətini bilib bu işi bacaranalara rast gəlməyiblər. Onlar səthi və bu addan istifadə edən insanlara rast gəliblər. Hətta, çoxsaylı insanlar da özlərinə etiraf etməsələr də belə insanlarla məsləhətləşirlər, ona uyğun hərəkət edirlər və belə işlərə meyillidirlər. İşi səthi, az bilənlər isə hər sahədə var. Bunlardan qorunmaq və yaradana sığınmaq lazımdır”.
Yazıçı kulturoloq, analitik ekspert Aydın Xan Əbilov: “XXI əsrdir və Azərbaycanda hələ də cadu-pitiyə inananlar var. Karyera qurmadan, analiz etmədən, kitab oxumadan var dövlət qurmaq istəyən insanların sayı günü-gündən artır.
Savadsızlıq və təhsilsizlik hələ də hökm sürür. İnsanlarımız elmə-biliyə yox, hələ də savadsız cəmiyyətdən istifadə edən falçı və ekstrasenslərə inanırlar. Bu, çox üzücü bir durumdur.
Cadu az qala günəşə and içən insanların beyni üçündür. İnternetə çıxışı olan yeni nəsil nümayənlərinin belə nağıllara inanmayacağına ümid edirik. Hər bir şey insanın öz əlində və öz bacarığındadır. Cadu-piti, dua, ekstrasens kimi insanların pulunu əlindən alan şəxslərin vicdansız fəaliyyətinə yox deməliyik.
Azərbaycanda bu gün də öz evini satıb ektrasensə və cadugərə verib onlardan möcüzə gözləyən insanlar var. Belə insanlara qarşı öldürücü ictimai qınaq və tənqid lazımdır. Onlara qarşı həm mətbuat, həm hüquq mühafizə orqanları, həm ictimai xadimlər öz etirazını bildirməli və mübarizəsini aparmalıdır”.
Ayşən Vəli
